چگونه فرزندان خود را اهل نماز کنیم؟

اهمیت دادن والدین به نماز اول وقت، باعث می شود که روح معنوی نماز در بین فرزندان به رشد و شکوفایی برسد. پدر و مادر نمازخوان الگوی مناسب و به جایی برای فرزندان در خواندن نماز هستند.

یکی از مکان های مهم جامعه که اسلام به آن توجه زیادی کرده "خانه" است، چرا که اکثر فضایل اخلاقی و رذایل اخلاقی از همین محیط به وجود می آید.

محیط خانه مکانی است مقدس، اعضای این خانه را پدر و مادر و فرزندان تشکیل می دهند و احترام هر کدام واجب است و هر کدام از اینها مسئولیت خاصی نسبت به همدیگر دارند.

برای سالم ماندن خانه و آرامش افراد آن، بایستی روح معنویت و یاد خدا به وسیله نماز و ذکر او در فضای آن ایجاد شود و فضایل اخلاقی در هر کدام از اعضا خانواده ایجاد شود و رذایل اخلاقی از روح تک تک افراد آن زدوده شود، چرا که در غیر این صورت، هم اهل خانه نابود می شوند و هم اعمال آنها از قبیل نماز و غیره را از بین می برد.

نیازهای معنوی خانه و ایجاد فضایل اخلاقی و پاک نمودن روح از رذایل اخلاقی است و اگر معنویت در خانه نباشد، آن خانه به گفته قرآن مجید "تاریک" است.

یکی از عوامل به وجود آورنده معنویت، نماز است. نمازی که جزو برنامه های دینی تمام پیامبران الهی و در تمام ادیان و شریعت های آسمانی وارد شده است و پیامبران الهی به انجام آن مأموریت داشته اند و نخستین سفارش خداوند به حضرت عیسی (علیه السلام) درباره نماز بود ، در سوره مریم، آیه 31 می فرماید : «خداوند مرا مادام که زنده ام به نماز و زکات توصیه نموده است» .

اهمیت دادن والدین به نماز اول وقت باعث می شود که روح معنوی نماز در بین فرزندان به رشد و شکوفایی برسد. پدر و مادر در نماز خواندن الگوی مناسب و به جایی هستند و والدینی که نماز نخوانند چگونه می توانند به فرزندشان بگویند نماز بخوان و وقتی فرزندانی بی نماز شدند و فردا سر از گمراهی بر داشتند، چه می کنند؟ قطعا کسی که نماز نخواند و خداوند دست عنایت خود را از او برداشته و به گمراهی های عجیبی می رسند که امروزه مصادیق زیادی را مشاهده می کنیم.

والدین باید خود اهل نماز باشند و با شیوه های مختلف فرزندان خود را تمرین نماز دهند، آن هم از کوچکی، دستور از ائمه علیهم السلام رسیده که به بچه از هفت سالگی تمرین نماز یاد بدهیم.

این را باید توجه داشته باشیم که یاد دادن و وادار کردن با زور هیچ نتیجه ای ندارد و کوشش نماییم که فرزندمان از اول به نماز خواندن رغبت داشته باشد و به این کار تشویق بشود.

به هر شکلی که می توانیم موجبات تشویق فرزندمان را فراهم کنیم که با ذوق و شوق نماز بخواند، جایزه بدهیم، اظهار محبت کنیم که بفهمد و قتی نماز می خواند بر محبت ما نسبت به او افزوده می شود.

دیگر این که بچه را باید در محیط مشوق نماز خواندن برد.

به تجربه ثابت شده که اگر فرزندمان به مسجد نرود، اگر در جمع نباشد و نماز خواندن جمع را نبیند به این کار تشویق نخواهد شد. چون حضور در جمع مشوق انسان است، آدم بزرگ هم وقتی خودش را در جمع اهل عبادت می بیند روح عبادت بیشتری پیدا می کند.

طرح و گفتگو درباره نماز

اگر والدین در حضور کودک و نوجوان، مسایل و معارف مربوط به نماز را طرح و درباره آن گفت و گو کنند، به طور غیر مستقیم بر آن ها تأثیر خواهد گذاشت، صحبت و گفت و گو درباره نماز می تواند در قالب شعر و سرود، قصه و حکایت، توضیح مطالب مربوط به نماز، طرح و نقاشی و مانند آن انجام شود تا در ذهن و روان کودک و نوجوان، اثر گذاشته و با توجه به حس کنجکاوی ای که دارند، خود به فعالیت فکری و عملی در این موضوع وا دار شوند.

ارتباط با دوستانِ نمازخوان

والدین سعی کنند با خانواده ها و افراد متدین، ارتباط و رفت و آمد داشته باشند، چرا که چنین خانواده هایی، فرزندان متدین و نماز خوانی دارند که می توانند بر افکار و اعمال کودک آنان، اثر مثبت و سازنده بگذارند.

نماز در حضور کودک و نوجوان

یکی از عواملی که می تواند باعث شوق و علاقه به نماز و آداب الهی در کودک و نوجوان شود، آموزش بصری است، زیرا این گونه آموزش ها به دلیل اثر بخشی و تأثیر بیشتر، موجب یادگیری، تغییر رفتار یا ایجاد رفتار تازه می شود. علاوه بر این، آموزش بصری عمیق تر بوده و دیرتر فراموش می شود و زودتر از آموزش های دیگر تأثیر می گذارد.
والدینی که هر چند وقت یک بار، کودک و نوجوان خود را با اخلاق حسنه و دعوت محبت آمیز به مساجد و اماکن مذهبی می برند، در علاقه مند کردن فرزندان خود به نماز، موفق تر از دیگرانند. البته این کار در صورتی موفقیت آمیز است که به خستگی و دلزدگی کودک و نوجوان منجر نشود.

کلام آخر آنکه:

کودکان و نوجوانان تا نماز را عادت نکنند، برایشان سنگین است و به همین علت است که ائمه علیهم السلام به شیعیانشان امر می کنند که بچه هایتان وقتی هفت ساله شدند به نماز دعوتشان کنید. (طباطبائی، سنن النبی، 157)

در حقیقت باید به آنها کمک کنیم ؛ چگونه است که در درس کمک می کنیم، خانه و مدرسه دست به دست هم می دهند ، تشویق می کنند، جدیت به خرج می دهند، سخت می گیرند، گاهی تنبیه می کنند تا بچه درس خوان شود.

آن وقت که راه افتاد و لذت درس خواندن را فهمید، درس برایش لذت بخش و آسان می شود.

نماز هم همین است. باید فرزندان را کمک کنیم، تشویق کنیم. بلندشان کنیم، بعضی از محبت های خودمان را به نماز گره بزنیم تا او به دور بیافتد.

اگر از هفت سالگی شروع کردیم، بچه های ما در سنی که نماز بر آنها واجب می شود نماز خوان شده اند.

عده ای از پدر مادرها گله می کنند که چه کنیم فرزندمان نماز بخواند؟ و وقتی می پرسیم از کی برای نماز با فرزندتان کار کرده اید و شروع نموده اید؟

می گویند از سن تکلیف...

حواسمان باشد برای شروع، سن تکلیف دیر است ... از سنی که روح و حالت فرمانبری در فرزند است و حرف پدر و مادر برای بچه حجت است باید کار را شروع کرد ...

«وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا« (132، طه) ؛ ... به پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله می فرمایند: که اهلت را به نماز امر کن بعد داریم باز که می فرماید: «وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِینَ»  (45، بقره)

باید یک حالت خضوع و خشوعی پیش آید که نماز بخواند و این حالت هم پیش نخواهد آمد تا وقتی انسان نماز بخواند.

با این نماز است که دل کم کم نرم می شود و تحولی برای او به وجود می آید و حال آنکه وقتی کسی نماز نخواند این حالت پیش نمی آید.

این در مورد نماز شب خواندن هم صدق می کند ... عده ای می گویند که برای نماز شب بلند می شویم اما لذت نمی بریم و برایمان سخت است، در نتیجه رها می کنند.

در حالی که این اشتباه است ... باید نماز را بخوانیم ... خلوت با خدا را داشته باشیم تا آن حال خلوت به ما داده شود ... زمان می برد و نیازمند تکرار و تمرین است.

فرآوری: زهرا اجلال

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

بیانات دکتر محسن میرباقری

پرسمان

حوزه